انفاق ، درمان درد نفاق
گذشتن از مال و جان در راه خدا، امری است که بارها در قرآن کریم، مورد توصیه و تأکید، قرار گرفته است؛ اما تدبّر در جایگاه استفاده قرآن از این توصیه و توجه به واژه ای که برای آن قرار داده است یعنی «انفاق»، می تواند تأثیر مستقیم این امر را در درمان درد خطرناک «نفاق» نشان دهد.
«نفاق» فاصله بین ظاهر و قلب انسان است؛ بی ایمانی در ناحیه باورها و پوسته ایمان در ناحیه ظاهرها؛ زمینه های گرفتاری به این آفت، کم و بیش در وجود همه هست و باید با هدایت قرآن و تدبر در آن، درمان شود. چنانکه امیر مومنان نیز طلب شفا از قرآن را به همگان توصیه می کنند و به دنبال آن قرآن را شفای بزرگترین دردها یعنی کفر و نفاق می دانند. این مسئله در قرآن کریم، گاهی به عنوان یک مرض شخصی، تحلیل و درمان می شود؛ مرضی که می تواند نقش آفرینی یک مسلمان را در عرصه جامعه اسلامی خدشه دار کند و گاهی به عنوان دردی مطرح است که از حیطه فردی گذشته و به شکل یک جریان مخلّ، در جامعه اسلامی در آمده است.
قرآن در هر دو مرحله، از راهبرد «انفاق» استفاده می کند؛ که با تدبّر در سیر حکیمانه سوره های آن می توان تأثیر «إنفاق» برای درمان این مسئله را دریافت.
نمونه طرح انفاق برای درمان نفاق درونی، سوره مبارکه «حدید» است. در این سوره، خدای متعالی، پس از یک ورود بی نظیر معرفتی در شش آیه اول، مخاطبانِ مومن را به ایمان دعوت می کند. «ایمان به همراه انفاق»، تعریفی است که سوره در آیات هفت تا یازده از ایمان ارائه داده و سپس مخاطبِ را به ایمان واقعی دعوت و بر نداشتن آن توبیخ می کند. و بعد در آیات دوازده تا پانزده، او را به صحنه قیامت می برد تا مرز بین مومنان و منافقان (مومنان بی انفاق) را در آن روز به تصویر کشد.
نمونه طرح انفاق، برای مقابله با جریان نفاق، سوره مبارکه «منافقون» است. در این سوره، طرح براندازی منافقان،از طریق توسعه فقر در جبهه پیامبر (ص) پیگیری می شود (آیات ۷ و ۸ ) و قرآن کریم جدای از اقدامات هدایتی لازم، مومنان را به إنفاق در راه خدا دعوت می کند برای اینکه اولا، مال و اولاد ایشان را از یاد خدا غافل نکرده و ایشان را در دره نفاق سقوط ندهد و ثانیا، و به طور غیر مستقیم، جلوی عملیاتی شدن طرح منافقان گرفته می شود. (آیه ۹ تا ۱۱)
اینک حکمت استفاده از واژه «إنفاق» بهتر معلوم می شود؛ انفاق از ریشه «نفق» بوده و آن نیز به معنی رخنه ای برای خروج است؛ «نفاق» از باب مفاعله به معنی همراهی مستمرّ با این رخنه و شکاف بین قلب و ظاهر است که انسانِ منافق را از ایمان واقعی خارج می کند و «انفاق» به معنی از بین بردن آن رخنه و شکاف بوسیله خارج کردن مال از حیطه دارایی است. یعنی دارایی های انسان می تواند عامل وجود شکاف بین ظاهر و قلب او شود ولی می توان با انفاق رخنه ی آن را از بین برد. آن وقت آنچه که پس از انفاق از مال می ماند دیگر فاصله و شکاف بین انسان و ایمان نمی شود.
